Nieuws
Tijdens de vijfde Walter Strang Memorial op vrijdag 19 april jl in Zalencentrum De Haen in Hoevelaken is de Canadese oorlogsveteraan Ken Froland (90) onderscheiden als ‘Vriend van Hoevelaken’. Onder het toeziend oog van zo’n 110 kids uit groep 8 van Hoevelakense basisscholen, veteranen en belangstellenden reikte de laatste burgemeester van Hoevelaken, Marianne Hendriksen-Ansing, de bijpassende oorkonde uit.
,,De gemeente Hoevelaken, zoals die van 19 april 1945, bestaat op zich niet meer sinds 2000. Toch is het een hechte vriendenclub gebleven met veel sociale en culturele activiteiten.
Deze vriendenclub Hoevelaken, van bijna 10.000 mensen, vandaag vertegenwoordigd door de Walter Strang Foundation, de Oranjevereniging Hoevelaken, Historisch Hoeflake en de Lions Club Hoevelaken heeft de uitzonderlijke eer u, mister Kenneth Froland, te benoemen tot Vriend van Hoevelaken’’ sprak Hendriksen de veteraan toe, die een dienstmaat van Walter Strang was. Ken Froland kreeg de onderscheiding voor zijn bijdrage aan de bevrijding van Europa, Nederland en Hoevelaken tijdens de Tweede Wereldoorlog en tevens voor zijn belangrijke bijdrage aan de zoektocht naar de Schots-Canadese soldaat Walter Strang, die op 19 april 1945 in Hoevelaken sneuvelde.
Ken Froland sprak zelf ook en haalde herinneringen op van de zware strijd die hij samen met Strang in Italië tegen de Nazi’s voerde. Toen Ken bij Rimini gewond aan zijn voet werd afgevoerd op een brancard hield Walter zijn hand vast. ,,Hij wenste me het beste en zei ‘Pas op jezelf’, mijn toekomst was onzeker en de tranen rolden over mijn vieze gezicht.’’ Na zijn herstel sloot Ken zich weer bij het Loyal Edmonton Regiment aan.
Vandaag de dag voelt Froland zich dankbaar voor een comfortabel leven in vrijheid. ,,Ik ben gezegend met een goede gezondheid en een lang leven, dankzij mannen als Walter Strang die hun leven gaven om een duivelse vijand te verslaan. Ik ben trots deelgenoot te zijn geweest aan de grootste tijd in onze geschiedenis en een trotse veteraan. Na 68 jaar kom ik als lid van het Bevrijdingsleger graag terug naar de jaarlijkse Memorial van mijn vriend Walter in het gastvrije Hoevelaken.’’
Ken besloot zijn speech door het belang te benadrukken dat de oorlogsgeschiedenis doorgegeven wordt aan de jeugd: ,,Walters dood veranderde de wereld niet, maar er is een grotere betekenis, er is nog steeds onrecht in de wereld, maar er is een kind dat leeft omdat mannen hun veilige Canada verlieten om hier te komen. Als Walters leven de veiligheid van één kind koopt en dit kind eens de wereld verandert, is dit een eer om als Bevrijders gediend te hebben.’’
Tijdens de Walter Strang Memorial spraken tevens Coos van Rijswijk, voorzitter van de Oranjevereniging, Jan Baas van Historisch Hoeflake, Theo Zuurman, voorzitter Walter Strang Foundation en Nel Dumon, oud Hoevelakense verzetsstrijdster. Doedelzakspeler Jan Siemeling van The Seaforth Highlanders of Holland gaf de passende muzikale ondersteuning en begeleidde de stoet naar Park Weldam, waar wethouder Bert de Graaf een toespraak hield, een minuut stilte werd gehouden en 140 rode rozen bij het monument werden gelegd.
WW2 veteraan Ken Froland (90) ontvangt de oorkonde ‘Vriend van Hoevelaken’ uit handen van de laatste burgemeester van Hoevelaken.
FOTO: ALWIN BIJVOET
Ken Froland, hier 18 jaar oud, tijdens zijn opleiding in Canada nadat hij zijn eerste streep als korporaal heeft ontvangen.
FOTO: ARCHIEF KEN FROLAND
Na de Walter Strang Memorial in De Haen werden 140 rode rozen gelegd bij het oorlogsmonument op Park Weldam. Rechts wethouder Bert de Graaf.
FOTO: ALWIN BIJVOET
Ken Froland (90) benadrukte het belang dat de oorlogsgeschiedenis doorgegeven wordt aan de jeugd. Charlotte de Groot (10) gaat graag met hem op de foto.
FOTO: WALTER STRANG FOUNDATION
Groep 8 basisscholen Hoevelaken
Vrijdagochtend 19 april 2013.
Deelnemende scholen:
’t Blokhuus 33 leerlingen
De Spreng 34 leerlingen
SvanderOye 16 leerlingen
WFarel 28 leerlingen
TOTAAL 111 leerlingen
Omdat door de voorjaarsvakantie de basisscholen de laatste jaren niet of nauwelijks aan de dodenherdenking op 4 mei kunnen deelnemen biedt de Oranjevereniging Hoevelaken in samenwerking met de Walter Strang Foundation sinds 2009 een alternatief moment van herdenken aan, namelijk op of rond de dag dat de Schots-Canadese soldaat Walter Strang in Hoevelaken sneuvelde: 19 april 1945.
Locatie: Zalencentrum ‘De Haen’, De Brink 10a, 3871 AM Hoevelaken.
Tijd: Aanvang 9.15 uur, zaal open 9.00 uur.
Einde 12.15 uur Park Weldam
Programma:
Historisch Hoeflake verzorgt een fototentoonstelling.
09.15-09.25 uur Welkom en doel van de bijeenkomst, Coos van Rijswijk.
09.25-09.45 uur Lezing Jan Baas, ‘Bommen op Bakkerij Stolp, nu Toebast’.
09.45-10.10 uur Lezing ‘De Mens Walter Strang’, Theo Zuurman.
10.10-10.25 uur Mogelijkheid tot het stellen van vragen.
10.25-10.40 uur Pauze, met frisdrank en traktatie. Toiletstop.
10.40-11.00 uur Lezing Nel Dumon, Hoevelakense verzetsstrijdster.
11.00-11.30 uur Presentatie door de Canadese oorlogsveteraan Ken Froland, die Walter Strang gekend heeft: ‘My friend Walter Strang’.
11.30-11.45 uur Eerste lustrum Walter Strang Memorial, met o.a. Marianne Hendriksen-Ansing, de laatste burgemeester van Hoevelaken.
11.55-12.15 uur Bloemlegging bij monument op Park Weldam.
Vooraf toespraakje wethouder Bert de Graaf.
De organisatie zorgt voor bloemen, iedereen legt een roos.
13.45 uur Bloemlegging bij monument Frans Tromp, SvdOyeschool.
Op dinsdag 11 september 2012 is in de Canadese wereldstad Toronto het Strang monument onthuld door twee leden van de Hoevelakense Walter Strang Foundation. De Schots-Canadese soldaat Strang verloor op 19 april 1945 het leven bij de bevrijding van Hoevelaken en ligt begraven op de Canadese oorlogsbegraafplaats in Groesbeek. Met de onthulling van het monument, bij zijn geliefde kazerne van het Toronto Scottish Regiment, keerde Strang na ruim 67 jaar weer symbolisch thuis.
Onder grote belangstelling van o.a. de huidige militairen van het regiment, de Pipes and Drums band, veteranen, genodigden en familie van Strang werd het monument onthuld door twee bestuursleden van de Walter Strang Foundation uit Hoevelaken: secretaris Maarten Doude van Troostwijk en penningmeester Gerrit van Middendorp. Het monument in Toronto bestaat uit de uitsnede van de roestvrij stalen plaat in Hoevelaken met een steen. ,,In Hoevelaken heeft het monument de ‘onbekende soldaat’ W. Strang een gezicht gegeven en in Toronto is het opgedragen aan iedereen die gediend heeft in het Toronto Scottish Regiment, in tijden van vrede en oorlog. Omdat alle vijf de broers Strang in dit regiment dienden heeft het wel de naam het ‘Strang Monument’ gekregen’’, vertelt Maarten. ,,De twee monumenten zijn naar elkaar gericht, in Hoevelaken naar het westen en in Toronto naar het oosten, ze kijken elkaar aan als het ware. Dit symboliseert de band tussen Canada en Nederland’’, vult Gerrit aan.
Na de onthulling en een indrukwekkend optreden van de doedelzakspelers hield Theo Zuurman, voorzitter van de Foundation, een toespraak met als passende titel ‘Homecoming’. ,,Op 26 maart 1945 schreef Walter Strang aan zijn familie dat hij hoopte snel weer aan het Toronto Scottish Regiment toegevoegd te worden, tijdens de oorlog verhuisde hij naar het Loyal Edmonton Regiment. En op 10 april 1945 (negen dagen voor zijn dood) schreef hij dat het nieuws goed is en verwachtte hij dat het niet meer zo lang zou duren voordat ze allemaal voorgoed thuis zouden zijn. We weten dat Strang het, net als 50.000 geallieerde soldaten bij de bevrijding van Nederland, niet haalde. Walter Strang was één van de ruim 5.000 Canadese soldaten die sneuvelden in ons land. Vandaag, meer dan 67 jaar nadat hij gesneuveld is, is hij symbolisch weer thuis in zijn geliefde stad en regiment’’, opende Zuurman zijn speech.
Na de levensloop van Strang in grote lijnen beschreven te hebben bracht Theo de laatste uren van Strang nog voor het voetlicht. ,,Zijn dienstmaat Ken Froland, voor zover bekend de nog enige overlevende die Walter gekend heeft, vertelde mij over die verschrikkelijke 19de april 1945 het volgende. Vanuit Barneveld moest een colonne op verkenning gaan in Hoevelaken waar de vijand zat. De sergeant kwam onze kamer in en vroeg om een vrijwillige radioman. Walter stond op en zei ‘Ik ga wel’. Daarna hebben we niets meer van hem gehoord. De colonne stootte op een wegversperring bij de Dorpskerk in Hoevelaken en trok zich terug. Tijdens dit incident sneuvelde Strang.’’
Negen dagen voor de wapenstilstand op 28 april overleed Walter, terwijl hij niet minder dan 1.667 dagen gediend heeft als vrijwilliger. Theo Zuurman besloot met een dank aan de organisatie, met name Pipemajor Doug Swann en Colonel Hugh Stewart, en zei samen met Maarten en Gerrit trots te zijn om bij deze onthulling actief aanwezig te zijn: ,,Een uniek monument, één monument op twee plekken in de wereld.’’
William ‘Bill’ Teleske, Canadese oorlogsveteraan en dienstmaat van de in Hoevelaken gesneuvelde soldaat Walter Strang, is op zondag 19 juni 2011 in zijn geboorte- en woonplaats Edmonton te Canada overleden. Volgens Hans Brink, Commandant bd van het Loyal Edmonton Regiment, was Bill tot het eind van zijn leven actief voor het museum van de ‘Eddies’, zoals dit regiment in militaire kringen genoemd wordt. “Bill leidde groepen rond in het museum en steevast leerde hij schoolkinderen aan het eind te marcheren als echte soldaten. Zowel de kinderen als Bill hadden daar veel plezier in.”
Op 23 april liep Bill nog trots en fier voorop tijdens een sponsormars voor een herstellingshuis voor gewonde en zieke soldaten. “In Bill verliezen we een markante WW2 veteraan, gelukkig overleed hij rustig in zijn slaap. Bill Teleske diende de ‘Eddies’ van 1939 tot 1970 en verdiende terecht een begrafenis met militaire eer” zegt Brink.
Tijdens zijn zoektocht naar Walter Strang, de op 19 april 1945 in Hoevelaken gesneuvelde Schots-Canadese soldaat, ontmoette Theo Zuurman Bill Teleske in de zomer van 2007. “Het was een uiterst hartelijke ontmoeting en Bill vertelde mij wat hij zich van Walter kon herinneren; een rustige vent die 11 jaar ouder was, een soort vaderfiguur. Ook had hij een prachtige foto van Walter in Florence/Italië voor me” aldus Zuurman. Bill is twee keer in Hoevelaken geweest, bij de straatnaam onthulling in 2007 en bij de onthulling van het vernieuwde oorlogsmonument in 2008.
“Bill was altijd bescheiden, met een wat stoute blik in zijn ogen. Ook vond hij zichzelf geen oorlogsheld, hij vocht niet in de voorste linies maar werkte in de keuken. Toch kunnen ook daar bommen vallen en in Italië vlogen de kogels hem letterlijk om de oren, maar het mooiste verhaal vind ik dat over zijn landing op Sicilië. Het landingsschip liep vast voor de kust en Bill moest met volle bepakking het water in, na enkele meters voelde hij geen grond meer onder zijn voeten en ging kopje onder. ‘Dit is mijn einde’ dacht hij, want Bill kon niet zwemmen. Twee commando’s hebben zijn leven gered en Bill heeft daarna nog 68 jaar geleefd” herinnert Theo Zuurman zich die voorzitter van de Walter Strang Foundation is en op Bill’s begrafenis sprak: “Zo’n 70 jaar geleden besloten Bill en met hem zo’n 1 miljoen andere Canadese jongemannen huis en haard te verlaten om ver weg naar Europa te gaan. Met gevaar voor eigen leven, wat ze vaak toen niet beseften, hebben ze ervoor gezorgd dat wij nog steeds, na 66 jaar, vrij kunnen leven. Het minste wat ik kan doen is nu die weg teruggaan om mijn respect aan hem te tonen. Bill: Europa, Holland en Hoevelaken zijn je veel dank verschuldigd. We will never forget you Bill”, besloot Zuurman zijn speech.
In 1939 meldde Bill Teleske zich vrijwillig bij het Loyal Edmonton Regiment. FOTO FAMILIEARCHIEF
Bill Teleske leidde groepen rond in het museum van de ‘Eddies’. FOTO WALTER STRANG FOUNDATION
Samen met veteraan Ken Froland (links) was Bill Teleske (rechts) aanwezig bij de onthulling van het vernieuwde Walter Strang Monument in 2008. FOTO WALTER STRANG FOUNDATION
In Memoriam Bill Teleske op YouTube
Door Corrie Hogewind
HOEVELAKEN – Voor het derde jaar organiseerde de Walter Strang Foundation, in samenwerking met de Oranjevereniging Koningin Wilhelmina, op dinsdag 19 april jl een bijeenkomst om de in Hoevelaken op 19 april 1945 gesneuvelde soldaat Walter Strang te herdenken. Honderdtien kinderen uit groep acht waren samen met hun meesters en juffen naar De Haen gekomen om verhalen over de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder over Walter Strang te horen. Ook waren de Hoevelakense verzetsstrijders en de enige nog levende vriend en medestrijder van Walter Strang, Ken Froland (88) aanwezig. Ken was, samen met zijn zuster, speciaal voor deze gelegenheid naar Hoevelaken gekomen vanuit Los Angeles, waar hij tegenwoordig woont. De schoolkinderen waren de vrijdag ervoor al naar het Oorlogsmuseum in Groesbeek geweest, waar zij ook het graf van Walter Strang bezochten.
Mevrouw Coos van Rijswijk, voorzitter van de Oranjevereniging, opende de morgen met een hartelijk welkom aan iedereen en vertelde over het ontstaan van de Walter Strang Foundation. Na alle vrijwilligers bedankt te hebben, gaf zij het woord aan meester verteller Jan Baas.
Jan Baas vertelde aan de kinderen het waargebeurde verhaal van de bevrijding van Hoevelaken. Toen de Hoevelakers de Canadezen zagen dachten ze al dat ze bevrijd waren en kwamen hun schuilplaatsen uit. Maar de Canadezen werden verrast door een onoverkomelijke blokkade bij de Dorps Kerk en moesten halsoverkop terugtrekken. Door zowel de Duitsers als de Canadezen werd flink geschoten en bij een granaataanval werden vijf mensen van bakkerij Stolp (waar nu bakkerij Toebast is gevestigd) gedood. In deze strijd is ook Walter Strang gesneuveld. Hij is later in Park Weldam gevonden, ongeveer waar nu het gedenkteken staat. De kinderen hingen ademloos aan zijn lippen.
In de daarop volgende pauze verscheen er een doedelzakspeler en konden de kinderen de door de Stichting Historisch Hoeflake opgehangen foto’s bekijken en limonade drinken. Daarna was het woord aan Theo Zuurman die over de mens Walter Strang vertelde, toegelicht met foto’s. Op het toneel stond een scheepskoffer die als leidraad diende voor zijn verhaal. Die koffer was bij de emigratie van de familie Strang uit Schotland, meegenomen naar Canada. Theo heeft hem op één van zijn Canadese onderzoeksreizen gekregen van Yvonne Strang, de toen nog enig levende directe familie (schoonzus) van Walter. Inmiddels is zij ook overleden. De koffer is dus terug in Europa en zo is de cirkel rond. Het verhaal van Walter is in de vorm van een boekje voor de schoolkinderen verschenen.
Ken Froland was de volgende verteller. Hij werd simultaan vertaald door Maarten Doude van Troostwijk. Ken Froland ontmoette Walter in Italië en hoewel het leeftijdsverschil erg groot was – Walter was 36 en hij 21 – werden ze onmiddellijk goede vrienden en brachten al hun vrije tijd samen door. Ze waren beiden radiotelegrafist dus zaten altijd in de voorste linies. Er groeide “a bond of brotherhood”, zoals hij zei. Hun regiment (Edmonton Regiment) werd in het voorjaar van 1945 naar Nederland gestuurd. Ze gingen met boten over de IJssel bij Deventer, door Zutphen, Brummen, Beekbergen en Barneveld naar Hoevelaken. “Daar verloren we Walter Strang bij die verduvelde blokkade.” “Maar nu”, besluit hij “is Walter geadopteerd door de lieve mensen van deze kleine gemeente. En zijn gedachtenis zal ieder jaar doorgegeven worden aan nieuwe groepen schoolkinderen. Bovendien zal je door je eigen straat: de Walter Stranglaan, altijd blijven voortleven. Welkom thuis Walter!”
De kinderen konden daarna vragen stellen aan Ken. Eerst ging er voorzichtig één vinger omhoog, maar al gauw werden het er meer. De vragen waren voor zulke jonge kinderen van behoorlijk niveau: “Als je dit allemaal van tevoren had geweten, zou je dan ook in het leger zijn gegaan?” “Bent u zelf ook gewond geraakt?” “Hoe kijkt u nu tegen de oorlog aan?” “Hoe voelde u zich toen u hoorde dat Walter gesneuveld was?” “Hebt u wel eens nachtmerries?” “Hoe kijkt u terug op de bevrijding?” Deze laatste vraag was voor Ken de beste. Zijn antwoord was, dat hij zich geen held voelde maar alleen maar naar de gezichten van al die blije mensen hoefde te kijken om zich gelukkig te voelen.
Als laatste kwamen kinderen van de Willem Farel school het podium op en hielden een voordracht. Op de achtergrond waren foto’s van de oorlog te zien. Gevolgd door kinderen van ‘t Blokhuus, die gedichten voorlazen van Willem Wilmink, eerst in het Nederlands, daarna in het Engels, met als achtergrond foto’s die zij gemaakt hadden in het oorlogsmuseum in Groesbeek.
Ken hield daarna nog een kleine toespraak over de Foundation en overhandigde Theo Zuurman (voorzitter) een cheque. Intussen stond er buiten een jeep van “Keep them rolling” met chauffeur te wachten om de veteranen naar het monument van Walter Strang te rijden. Voorop de doedelzakspeler en er achteraan alle kinderen en genodigden. Bij het monument werd – staande in de jeep – een toespraak gehouden door Nel Dumon, één van de verzetsstrijders uit die tijd in Hoevelaken. Zij vertelde over de capitulatie, de oorlog, de hongerwinter en de bevrijding. Wat zij niet in haar toespraak had opgenomen, maar wat Theo Zuurman wel uit haar heeft gekregen is, dat zij zelf op vijftienjarige leeftijd in het verzet heeft gezeten. Ze is eens met een pakje (wat later een pistool bleek) in haar jas genaaid naar Utrecht gefietst. Daar noemde ze een wachtwoord, ruilde van jas en ging weer naar huis. Haar vader werkte bij de burgerlijke stand van Hoevelaken en als er iemand was overleden schreef hij dat in een apart schriftje, gaf het niet door aan de instanties, zodat op naam van de overledene voedselbonnen voor onderduikers konden worden ingewisseld. Nel vroeg na haar toespraak een minuut stilte.
Tot slot kregen alle kinderen een rode roos die ze bij het monument mochten leggen. “Dit was een mooie afsluiting van een gedenkwaardige morgen” zei Coos van Rijswijk.
Tijdens de Walter Strang Memorial ontmoette de Hoevelakense verzetsstrijdster Nel Dumon (rechts) de Canadese oorlogsveteraan Ken Froland. Verder doedelzakspeler Gareth Fraser en Ken’s zuster Inez. FOTO THEO ZUURMAN
Sinds kort staan er op internet twee films inzake de op 19 april 1945 in Hoevelaken gesneuvelde Schots-Canadese soldaat Walter Strang. De video’s zijn gemaakt door filmers van Videoclub De Eemfilmers tijdens de onthulling van het vernieuwde monument op 19 april 2008 in Park Weldam en tijdens de Walter Strang Memorial op 16 april jl. Tijdens beide gelegenheden waren er Canadese oorlogsveteranen, militairen en doedelzakspelers in Hoevelaken aanwezig. Op youtube zijn de films te zien, zoek op ‘Walter Strang’.
“Het is zonde om deze films op de plank te laten liggen en alleen aan kleine groepen te tonen. Met deze moderne techniek kan iedereen ze zien wanneer en waar ze maar willen. In Canada hebben familieleden en militairen ze al op de computer gezien”, aldus de Hoevelakense amateurfilmer Hans Meijbaum die de film van de onthulling van het vernieuwde monument maakte. Zijn collega filmer Han van der Put uit Leusden draaide tijdens de Walter Strang Memorial op vrijdag 16 april 2010, zijn film duurt bijna 10 minuten en die van Meijbaum 8,5 minuut.
“Als Foundation wilden we graag beide evenementen vastleggen omdat ze van historische waarde zijn. In eerste instantie omdat het momenten zijn die in deze vorm nooit meer terugkomen en we hadden het idee om ze dan bij speciale Hoevelakense gelegenheden te kunnen tonen. Maar dat is natuurlijk een beperkt kringetje en films wereldwijd via Youtube tonen is razend populair, waarom zou je daar geen gebruik van maken,” vult Maarten Doude van Troostwijk, historicus en secretaris van de Walter Strang Foundation, aan. “We hebben al enthousiaste reacties binnen van Canadese veteranen die met Walter gediend hebben en hier in Hoevelaken geweest zijn tijdens deze festiviteiten.”
De twee films zijn via de site www.youtube.com te bekijken, zoek op de termen ‘Walter Strang’. Het is ook mogelijk de volgende sites te bekijken: De onthulling en de Memorial.
Tijdens de onthulling van het vernieuwde Walter Strang Monument in 2008 waren Hoevelakense schoolkinderen en Canadese oorlogsveteranen aanwezig. Foto: Alwin Bijvoet
Bij de Dodenherdenking 2010 in Hoevelaken was de Canadese Oorlogsveteraan Ken Froland (87) aanwezig. Vooraf gaande aan de twee minuten stilte en de kranslegging was er in De Haen een Herdenkingsbijeenkomst waar wethouder Bert de Graaf en de heer Gert-Jan Kruijsbergen van de Hervormde gemeente spraken.
Muzikale medewerking was er van het koor ‘De Lofstem’ olv pianist Ron Strik, doedelzakspeler Gareth Fraser die Amazing Grace – het lied voor de gevallen soldaten – speelde en Kirsten de Groot die samen met Gijsbert Raadgever Duo 1 van Offenbach op cello uitvoerden. Tevens werd er de diapresentatie ‘Holland and the Canadians’ getoond, die samengesteld was door Tim Stewart van de Toronto Scottish.
Zonder het zelf te weten speelde de doedelzakspeler tijdens de stille tocht naar het monument de mars van de ‘Eddies’: Bonnie Dundee. Dit is het regiment waar Ken en zijn vriend Walter Strang, die op 19 april 1945 in Hoevelaken sneuvelde, tijdens de Bevrijding van Europa en Hoevelaken in dienden.
Na de kranslegging vond er nog een bijzonder moment plaats. Ken Froland schudde de hand van de Hoevelakense Charlotte de Groot (7) die 80 jaar jonger is. “Het is verrassend voor mij dat na 65 jaar de Hoevelakense kids zoveel van de oorlog weten, zo is dat in Canada en Amerika zeker niet”, zei Froland.
Charlotte is in goed gezelschap, want op maandag 3 mei schudde Ken de hand van Koningin Beatrix en prinses Margriet: “I’m the War Baby”. Dit gebeurde na de Herdenkingsceremonie op de Canadese Oorlogsbegraafplaats te Groesbeek, waar Walter Strang uiteindelijk begraven is, samen met meer dan 2600 andere gesneuvelde militairen.
Oorlogsveteraan Ken Froland, vriend van Walter Strang, schudt de hand van de Hoevelakense Charlotte de Groot na de Dodenherdenking. FOTO: Theo Zuurman
Door Corrie Hogewind
Hoevelaken - Honderdvijftig kinderen waren muisstil tijdens de op vrijdag 16 april 2010 gehouden Walter Strang Herdenking in De Haen. In aanwezigheid van een delegatie leden van het Toronto Scottish Regiment, het regiment waarin Walter Strang met zijn vier broers tijdens de Tweede Wereldoorlog diende, een aantal genodigden, onder wie Hoevelakense veteranen, wethouder René Windhouwer en een afgevaardigde van de Canadese Ambassade, werd door kinderen van groep acht van de Hoevelakense basisscholen herdacht, dat Walter Strang hier 65 jaar geleden, met de capitulatie in zicht, op 19 april 1945 was gesneuveld.
De herdenking was voor de tweede maal georganiseerd door de Walter Strang Foundation in samenwerking met de Oranjevereniging Hoevelaken.
Mevrouw Coos van Rijswijk, voorzitter van de Oranjevereniging, opende de morgen met een hartelijk welkom aan iedereen, waarbij een aantal mensen met naam werd genoemd, onder anderen de vier veteranen van het Toronto Scottish Regiment. Ze vroeg hen te gaan staan, zodat ze een hartelijk applaus in ontvangst konden nemen van de kinderen. Ook vertelde zij dat het aan Theo Zuurman te danken is dat we zoveel te weten zijn gekomen over deze Walter Strang. En nu is deze in Hoevelaken gesneuvelde man onze Canadese held geworden, is er zelfs een straat in Hoevelaken naar hem genoemd en een heuse Walter Strang Foundation opgericht.
Daarna gaf zij het woord aan Gerrit Slijkerman van Historisch Hoeflake, die in het Engels een anekdote vertelde, hoe hij via de aankoop van een pistool in Amerika, in het bezit was gekomen van een zilveren lepel uit het huis van Hitler “Het Adelaarsnest”, hoog in de bergen in Zuid-Duitsland.
“Meester” Jan Baas vertelde aan de ademloos luisterende kinderen (wat een verteller is die man!) een waar gebeurd verhaal over de aanval op Hoevelaken door de Duitsers, waarbij de kanonnen naar Amersfoort gericht stonden in plaats van naar het Oosten waar de Canadezen vandaan kwamen. De bakkerij van het dorp (op dezelfde plaats waar nu Bakkerij Toebast is) werd met een voltreffer geraakt, terwijl de bakker, zijn vrouw, de dochter, haar vriend en het dienstmeisje in de kelder zaten. Zij zijn allen omgekomen en tijdelijk begraven in de achtertuin, om later herbegraven te worden.
Toen was Tim Stewart aan de beurt. Hij is de historicus van het regiment. Deze man weet zoveel en heeft zoveel informatie in huis, dat zijn vrouw denkt dat het niet meer zolang zal duren voordat het huis een stukje de grond in zakt.
Hij vertelde over de bevrijding door de Canadezen van Nederland. Daarbij gebruikte hij foto’s en kaarten uit die tijd. Het was natuurlijk geheel in het Engels, maar ook nu luisterden de kinderen weer aandachtig. Je kunt merken dat ze door allerlei communicatie van tegenwoordig al een aardig woordje Engels spreken en verstaan. Tim zei dat de kinderen straks vragen mochten stellen en – wijzend op zijn Schotse kilt – hij wel wist waar de eerste vraag over zou gaan.
In de pauze kregen de kinderen limonade en wat lekkers en ze konden de door Historisch Hoeflake ingerichte fototentoonstelling bewonderen.
Na de pauze vertelde Theo Zuurman over de mens Walter Strang, toegelicht met foto’s. Walter is met zijn moeder en toen nog 1 broer uit Schotland naar Canada geëmigreerd (zijn vader was er al een jaar). Zij hadden een grote hutkoffer bij zich en die heeft Theo op één van zijn Canadese reizen meegekregen van de laatste nog overgebleven schoonzus van Walter, Yvonne Strang. Die hutkoffer had Theo vandaag meegenomen om zijn verhaal te illustreren. Dit verhaal is in een ‘boekwerkje’ weergegeven en dat werd dezelfde middag op de scholen aan alle kinderen die bij de herdenking waren betrokken, uitgedeeld.
Daarna konden de kinderen vragen stellen en één van de eerste vragen was natuurlijk, zoals verwacht “wat heeft u aan onder die kilt?” Tim schoof hem mooi door naar een van de veteranen en die zei, dat ze zelf maar moesten komen kijken, wat niemand durfde. Zo blijft het nog steeds een geheim.
Verder werden er goede vragen gesteld, zoals “waar ligt Walter Strang begraven?” (Groesbeek), “wat voor mens was Walter Strang?” (sociaal, hij deelde alles met anderen), “waarom is jullie kilt niet geruit?” (omdat iedere soort ruit een bepaalde Schotse Clan vertegenwoordigt en ze in het leger niemand voor wilden trekken), “waarom hebben jullie allemaal een klaproos op?” (dat is het teken dat gedragen wordt tijdens veteranendag om de gevallenen te herdenken). Vele vingers gingen omhoog en vele vragen werden beantwoord, maar op een gegeven moment was het tijd voor het optreden van de scholen voor de vele aanwezigen en de Canadese gasten in het bijzonder.
‘t Blokhuus begon met een powerpoint presentatie over het ontstaan en de zeden en gebruiken van Schotland, voorgedragen door twee meisjes.
De Spreng zong met de hele school liedjes uit de oorlogsjaren. Bij het liedje “Lollypop” hadden vier meisjes (de lead zangeressen!) een lolly in hun handen, die ze aan het eind van het liedje overhandigden aan de vier veteranen.
Schimmelpenninck van der Oye bracht de hymne van het regiment, in het Engels.
Willem Farel zong het Canadese volkslied, waarbij iedereen ging staan en het Toronto Scottish Regiment salueerde.
De Globe bracht een ode aan Walter Strang in het Engels. Heel knap, want de school is nog maar kort tweetalig.
Toen was het tijd voor de kinderen en genodigden om naar het monument van Walter Strang te lopen en allemaal een rode roos neer te leggen op het monument. In optocht ging het naar Park Weldam. De doedelzakspelers voorop, daarachter de veteranen. Dan de rest van het Toronto Scottish Regiment, allen gekleed in kilt, colberts met medailles en caps en daarachter de honderdvijftig kinderen. Alle auto’s moesten aan de kant stoppen, want ze liepen midden op de straat.
Bij het monument hield de nieuwe wethouder van Onderwijs, René Windhouwer een toespraak, waarna de doedelzakspeler, pipe major Doug Swann een hymne speelde. Na een minuut stilte legde de afgevaardigde van de Canadese ambassade, mevrouw Barbara Ferguson, als eerste een krans en daarna konden alle kinderen en genodigden een roos neerleggen.
Daarbij was de ceremonie ten einde, al werd er daarna nog grif ingegaan op de uitnodiging om de precieze sterfplaats – enkele tientallen meters verder, op het erf van een bewoonster van Park Weldam – te bekijken.
Honderd rozen
HOEVELAKEN - Op vrijdag 17 april 2009 hebben honderd scholieren van de Hoevelakense basisscholen honderd rozen gelegd bij het monument ter nagedachtenis aan de op 19 april 1945 gesneuvelde Schots-Canadese soldaat Walter Strang. De Nijkerkse wethouder Bert de Graaf memoreerde dat de Canadezen tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Europa en Nederland kwamen om ons van de Duitse onderdrukking te bevrijden, net zoals nu Nederlandse soldaten naar Uruzgan gaan om de Afghanen tegen de Taliban te beschermen.
Na een indrukwekkende minuut stilte legden de leerlingen van Groep 8 van 't Blokhuus, De Spreng, de Schimmelpenninck van der Oye school en de Willem Farel school 50 rode en 50 witte rozen op het Hoevelakense oorlogsmonument. Dit getal stond symbolisch voor het feit dat als Walter Strang niet gesneuveld was - en hij nu nog leefde - hij honderd jaar oud zou zijn. Omdat door de meivakantie de basisscholen niet meer aan de jaarlijkse 4 mei herdenking kunnen deelnemen heeft de plaatselijke Oranjevereniging, in samenwerking met de Walter Strang Foundation, de sterfdag van deze geallieerde militair aangegrepen om een alternatief moment van herdenken te beleven.
Voorafgaande aan de bloemlegging vond een bijeenkomst plaats waar drie presentaties werden gehouden. De voorzitter van de 71 jarige Oranjevereniging, Coos van Rijswijk, hield een toespraak waarbij zij ook aandacht schonk aan de Hoevelakense verzetsstrijder Frans Tromp, de onderwijzer van de Schimmelpenninck van der Oye school, die in september 1942 gefusilleerd werd door de Duitsers.
Wethouder Bert de Graaf van Nijkerk legt een van de honderd rozen bij het oorlogsmonument van Hoevelaken. (Foto: Walter Strang Foundation)
Theo Zuurman, de voorzitter van de Walter Strang Foundation, hield een lezing met foto's met als titel "De Mens Walter Strang". Zuurman deed de laatste jaren veel onderzoek naar Strang en werkte er zodoende aan mee dat een onbekende soldaat een gezicht kreeg. Hij bezocht hiervoor in Canada de regimenten waarin Walter Strang diende en ook familie in Toronto. De schoolkinderen stelden na afloop van de lezing diverse vragen, zoals: "Waarom is hij begraven in Groesbeek en niet in Toronto" en "Hoe is Walter Strang om het leven gekomen".
Na de pauze werd de videofilm getoond die gemaakt is door Hoevelaker Hans Meijbaum, van de Eemfilmers, tijdens de onthulling van het vernieuwde monument op zaterdag 19 april 2008. Volgens Van Rijswijk en Zuurman is deze manier van herdenken door de scholieren succesvol verlopen en zeker de moeite waard om er een jaarlijkse traditie van te maken. Wethouder De Graaf beaamde dit tenslotte volmondig.
Donaties zijn welkom op rekeningnummer 1383.97.805 t.n.v. de Walter Strang Foundation te Hoevelaken.
Honderd rozen voor de Schots-Canadese soldaat Walter Strang ter gelegenheid van zijn sterfdag. (Foto: Walter Strang Foundation)
Walter Strang (1908-1945) van 'onbekende' naar bekende soldaat
HOEVELAKEN - Op zaterdag 19 april 2008, precies 63 jaar nadat Walter Strang tijdens de bevrijding van Hoevelaken in Holland sneuvelde, is op de plaats des onheils een nieuw monument onthuld om deze soldaat te eren. Tot voor kort was Strang een 'onbekende' soldaat. Door intensief speurwerk van Hoevelaker Theo Zuurman is er sinds de laatste jaren meer over Walter bekend geworden. Om een nieuw monument te realiseren richtte Zuurman eind verleden jaar de Walter Strang Foundation op.
De feitelijke onthulling werd gedaan door neef Lionel Strang, Hon. Col. Hugh Stewart van het Totonto Scottish Regiment, Ken Froland (WW2 veteraan) van het Loyal Edmonton Regiment en zes Hoevelakense schoolkinderen. Strang diende bij beide regimenten als vrijwilliger. Bij de ceremonie waren - naast diverse vertegenwoordigers van zijn regimenten - o.a. Col. John Roeterink militair attachee van de Canadese Ambassade, Majoor Theo de Vries van het Nederlandse leger, Thank-You-Canada, Nederlandse veteranen en de burgemeester van Hoevelaken Gerard Renkema aanwezig. Tijdens zijn speech gaf de burgemeester antwoord op de vraag 'Waarom na 63 jaar zoveel aandacht voor een gesneuvelde soldaat?' 'Ik denk dat je veel indringender kunt herdenken wanneer je het herdenken terugbrengt naar de concrete mens. Door stil te staan bij iemand, met een naam, met een leven, met familie, dan ga je bevatten wat onze vrijheid in Europa heeft gekost. In hem krijgen de miljoenen anderen die gesneuveld zijn voor onze vrijheid ook een gezicht. Ze verdienen allen onze grootste dankbaarheid!'
Achter het sinds 1946 bestaande 'anonieme' monument, dat bestaat uit een wit kruis en een herinneringsplaquette, is nu een roestvrij stalen plaat geplaatst met een afbeelding van Walter Strang op ware grootte. Deze afbeelding wordt herhaald, maar dan uitgesneden als symbool voor het plotseling uit het leven weggerukt zijn. Het staal staat voor zijn geboorteplaats Glasgow, in die tijd een zware (metaal)industriestad, de infanterie en de Duitse mortier die hem dodelijk trof. Verder staan op de 2 x 2,6 meter (h x b) grote plaat zijn handtekening, beknopte biografie, emblemen van de twee regimenten waarbij hij diende, en op verzoek van de familie het op de bijbel geinspireerde citaat "My sheep which was lost, has returned".
Na de onthulling speelde Pipe Major Doug Swann van het Toronto Scottish Regiment het 'Lament'. FOTO ALWIN BIJVOET
Delegatie van het Toronto Scottish Regiment, met als vijfde van links Hon. Col. Hugh Stewart geflankeerd door Col John Roeterink en neef Lionel Strang. FOTO ALWIN BIJVOET
Veteranen van het Loyal Edmonton Regiment en Hoevelakense schoolkinderen. FOTO ALWIN BIJVOET
Het roestvrij stalen monument in Hoevelaken (Holland) ter ere van Walter Strang en alle miljoenen die ook hun leven lieten voor de vrijheid van Europa. FOTO WALTERSTRANGFOUNDATION.ORG
Programma 19/4/08
Zaterdag 19 april 2008, van 10.00 tot ca. 13.30 uur: Onthulling vernieuwd 4 mei monument W. STRANG
De onthullingsceremonie wordt geleid door de burgemeester van Nijkerk, de heer Gerard Renkema, samen met zes Hoevelakense schoolkinderen, een Canadese WO2 veteraan van het Loyal Edmonton Regiment, een officier van het Toronto Scottish Regiment en een familielid van Walter Strang.
Programma
Het programma van de officiele onthulling ziet er als volgt uit:
10.00 uur: Ontvangst in Zalencentrum 'De Haen', Brink 10 te Hoevelaken. De Seaforth Highlanders of Holland spelen op De Brink.
10.30 uur: Enkele toespraken, o.a. van Hon Col Hugh P Stewart van het Toronto Scottish Regiment en Col John B. Roeterink van de Canadese Ambassade.
11.15 uur: Vertrek naar Park Weldam, vooraf gegaan door de Seaforth Highlanders.
11.20 uur: Toespraak Burgemeester Renkema plus onthulling. Na de onthulling speelt Pipe Major Doug Swann van het Toronto Scottish Regiment solo het 'Lament'. Bloemlegging.
11.45 uur: Terug naar De Haen, hapje/drankje. De Seaforth Highlanders of Holland spelen op De Brink. Enkele toespraken.
13.30 uur: Dankwoord en slot.
Op vrijdagochtend is er in De Haen een Meet & Greet met de Hoevelakense school jeugd (groep 8). Zo'n honderd leerlingen nemen hieraan actief deel.
De Haen, van 09.00 uur tot 12.00 uur.
Burgemeester en Ian Strang onthullen Walter Stranglaan
De straatnaamcommissie van de gemeente Nijkerk heeft in het voorjaar van 2007 bepaald
dat een nieuwe straat in Hoevelaken de naam 'Walter Stranglaan' krijgt.
Een straatnaambord met zijn naam is officieel onthuld op de geboortedag van
Walter Strang: 1 december 2007. De onthulling vond plaats door de burgemeester
van Nijkerk, de heer Gerard Renkema, samen met een achterneef van Walter Strang,
de heer Ian Strang.
"Het is geen vanzelfsprekendheid dat mensen offers brengen..."
Burgemeester Gerard Renkema zei tijdens deze onthulling o.a. het volgende: "Hartelijk welkom in de gemeente Nijkerk, in de mooie kern Hoevelaken. Een speciaal welkom voor de militaire gasten die uit Canada zijn gekomen en voor Ian Strang, de achterneef van de man waar het vandaag allemaal om draait. Ik vind het heel bijzonder dat u allen de reis naar Nederland gemaakt hebt om met ons de geboortedag van Walter Strang en daarmee de 2e wereldoorlog te herdenken. Er zijn geen woorden te vinden om tot uitdrukking te brengen wat u voor ons leven en onze toekomst hebt betekend. Mede dankzij uw opoffering leven wij vandaag in vrijheid. Mede dankzij de opoffering van Walter Strang...
...Het dorp Hoevelaken kent op dit moment ongeveer 9000 inwoners. Hoevelaken breidt nog uit, zij het met mate. Een voorbeeld is de nieuwbouwwijk, die u hier ziet. En nieuwe huizen, nieuwe wijken, krijgen uiteraard ook nieuwe straten.. De straatnamencommissie heeft ervoor gekozen om deze nieuwe straat de naam 'Walter Stranglaan' te geven, mede omdat hij grenst aan de Frans Tromplaan, de Hoevelakense onderwijzer die gefusilleerd werd door de Duitsers. Als burgemeester van Nijkerk ben ik blij met die gekozen straatnaam. Ik vind het heel belangrijk om mensen als Walter Strang te herinneren. De Tweede Wereldoorlog is misschien lang geleden, maar staat nog in veler geheugen gegrift. Het is geen vanzelfsprekendheid dat mensen offers brengen voor de vrijheid van een land. Walter Strang deed dat wel, net als veel van zijn mede-strijders. En daarom is het goed dat Walter Strang vanaf nu in Hoevelaken (gemeente Nijkerk) is vereeuwigd dmv een straatnaam die naar hem genoemd is...
...Dan wil ik nu graag de kleinzoon van de jongste broer van Walter Strang,
Ian Strang, uitnodigen om samen met mij dit bord te onthullen.
Het straatnaambord
'WALTER STRANGLAAN', als eerbetoon aan hem en andere gevallenen. Als eerbetoon ook
aan hen die ons bevrijd hebben."